ĐỀ MỤC 6: CÁC THỂ NHÂN VÀ PHÁP NHÂN

 

CHƯƠNG 1: TÌNH TRẠNG GIÁO LUẬT CỦA CÁC THỂ NHÂN

Điều 96

Nhờ bí tích Rửa Tội , con người đượcsáp nhập vào Giáo Hội Chúa Kito và trở thành  một thể nhân trong Giáo Hội , với những ngĩa vụ và quyền lợi riêng của người Kito hữu , tuỳ theo hoàn cảnh của họ , trong mức độ họ hiệp thông với Giáo Hội , và miễn là họ không bị  ngăn trở bởi một hình phạt đã được tuyên bố cách hợp pháp.

Điều 97

# 1. Một người đã được  mười tám tuổi trọn là thành niên ; dưới tuổi đó là vị thành niên.

#2 Người vị thành niên trước khi  được bảy tuổi  trọn được gọi là  nhi đông và được xem như  không làm chủ bản thân , một khi được bảy tuổi trọn , thì được suy đoán  là biết sử dụng trí khôn.

Điều 98

#1. Người thành niên có toàn quyền sử dụng  các quyền của mình .

#2. Người vị thành niên khi sử dụng các quyền của mình phải tuỳ thuộc uy quyền  của cha mẹ hay người giám hộ, trừ những quyền mà luật Thiên Chúa hay giáo luật  đã miễn cho họ khỏi uy quyền của các vị ấy ; về việc chỉ định người giám hộ và quyền giám hộ , thì phải giữ những quy định của luật nhân sự , trừ khi giáo luật dự liệu  cách  khác ,hoặc nếu  Giám Mục giáo phận , trong một số trường hợp nhất định và vì một lý do chính đáng , xét thấy cần phải chỉ định một người giám hộ khác.

Điều 99

Người nào thường xuyên không sử dụng đầy đủ trí khôn , thì được coi như là  không làm chủ bản thân  và được đồng hoá với nhi đồng .

Điều 100

Một người được gọi là người thường trú , khi họ ở tại nơi  mà họ có cư sở ; được gọi là  người tạm trú, khi họ ở tại nơi mà họ có bán cư sở; được gọi là ngoại cư, nếu họ ở ngoài cư cở hoặc bán cư sở mà họ vẫn còn giữ ; được gọi là người không có cư sở , nếu họ không có cư sở hay bán cư sở ở bất cứ nơi nào.

Điều 101

#1 Nguyên quán của người con ,kể cả của người tân tòng , là nơi mà, khi người con sinh ra, cha mẹ có cư sở hay bán cư sở, nếu không có cư sở , và nếu cha mẹ không có chung một cư sở  hay bán cư sở, thì nguyên quán của người con là cư sở hay bán cư sở của người mẹ.

#2 Nếu là con của người không có cư sở, thì nguyên quán là chính nơi người con được sinh ra ;nếu là con bị bỏ rơi, thì nguyên qua1nla2 nơi người con  đã được tìm thấy .

Điều 102

#1. Cư sở  được thủ đắc do việc cư ngụ trong địa hạt  của một giáo xứ hay ít ra của một giáo phận , với ý định sẽ ở đó vĩnh viễn , nếu không có gì thay đổi , hoặc việc cư  ngụ đã được kéo dài  năm năm trọn.

#2. Bán cư sở được thủ đắc do việc cư ngụ trong địa hạt của một giáo xứ hay ít ra của một  giáo phận .với ý định ở đó ít là ba tháng nếu không có gì thay đổi , hoặc việc cư ngụ  đã thật sự được kéo dài  suốt ba tháng .

#3. Cư sở hay bán cư sở  trong địa hạt của một giáo xứ  được gọi là cư sở hay bán cư sở  thuộc giáo xứ , trong  địa hạt của môt giáo phận, dẫu không ở trong giáo xứ, trong địa hạt của một giáo phận, dấu không ở trong giáo xứ, thì được gọi là cư sở hay bán cư sở thuộc giáo phận.

Điều 103

Những thành viên các hội dòng và của các tu đoàn tông đồ thủ đắc  cư sở tại nơi toạ lạc của nhà mà họ trực thuộc ; họ thủ đắc bán cư sở tại nhà họ đang ở, chiếu theo quy tắc của điều 102 #1.

Điều 104

Vợ chồng có chung một cư sở hoặc bán cư sở; vì lý do ly thân hợp pháp hayvi2 một lý do chính đáng khác, mỗi người có thể có cư sở hoặc bán cư sở riêng.

Điều 105

31. Người vị thành niên nhất thiết phải giữ cư sở  hoặc bán cư so73cua3 người họ thuộc quyền .Quá tuổi  nhi đồng , người vị thành niên cũng có thể thủ đắc bán cư sở riêng ;và nếu  đã được thoát quyền cách hợp pháp  chiếu theo luật dân sự , thì người vị thành niên cũng có thể có cư sở riêng .

#2. Người nào được trao cho người khác giám hộ quản tài cách hợp pháp vì một lý do nào khác  ngoài lý do vị thành niên , thì lấy cư sở hay bán cư sở của người giám hộ hay người quản tài .

Điều106

Cư sở và bán cư sở bị mất do việc rời khỏi nơi ấy với ý định không trở  về lại , miễn là vẫn giữ nguyên những quy định của điều 105.

Điều 107

# 1. Docư sở cũng như bán cư sở, mỗi người có cha sở và Đấng Bản Quyền của mình.

#2. Cha sở hay Đấng Bản Quyền  riêng của người không có cư sở là cha sở hay Đấng Bản Quyền nơi người ất hiện đang cư ngụ.

#3. Người nào chỉ có một cư sở hay môt bán cư sở thuộc giáo phận thì cha sở riêng  ;là cha sở nơi mà họ đang cư ngụ.

Điều 108

#1.Huyết tộc được tính theo hàng và bậc.

#2. Trong hàng dọc, có bao nhiêu đời  thì có bấy nhiêu bậc, nghĩa là có bao nhiêu người thì có bấy nhiêu bậc, không tính gốc tổ chung .

#2.Trong hàng dọc ,có bao nhiêu đời  thì có bấy nhiêu bậc, nghĩa là có bao nhiêu người thì có bấy nhiêu bậc, không tính gốc tổ chung .

#3. Trong hàng ngang, có bao nhiêu người tính chung cả hai hàng thì có bấy nhiêu bậc , không tính gốc tổ chung .

Điều109

#1. Họ kết bạn  phát sinh do hôn nhân thành sự , cho dù bất hoàn hợp , và tồn tại giũa người chồng  với huyết tộc của người vợ , cũng như giữa người vợ  với huyết tộc của người chồng.

#2. Họ kết bạn được tính như thế nầy ; huyết tộc của người chồng có họ kết bạn với người vợ ở cùng hàng và cùng bậc, và ngược lại.

Điều 110

Những đứa con được nhận làm dưỡng tử chiếu theo luật dân sự thì được coi như con ruột của một người hay của những người đã nhận nuôi chúng .

Điều 111

#1.Do việc lãnh nhận bí tích Rửa Tội , con cái được ghi danh vào Giáo Hội Latinh , nếu cha mẹ thuộc về Giáo Hội đó, cũng vậy, nếu một trong hai  không thuộc Giáo Hội Latinh ; nhưng cả hai đều đồng ý  để con cái rửa tội trong Giáo Hội Latinh ; trong trường hợp bất đồng ý kiến ,con cái được ghi danh  vào Giáo Hội lễ điển của người cha .

#2Sau khi đã được mười bốn tuổi trọng , người xin rửa tội  có thể tự do  chọn được rửa tội trong Giáo Hội Latinh hoặc trong Giáo Hội nghi lễ tự lập khác trong trường hợp ấy, họ thuộc về Giáo Hội  họ đã chọn.

Điều 112

#1 sau khi nhận bí tích Rửa Tội, những người sau đây được ghi danh vào Giáo Hội nghi lễ tự lập khác:

1⁰ người đã được Tông Toà ban phép;

2⁰ người phối ngẫu , khi kết hôn hay trong đời sống hôn nhân, đã tuyên bố chuyển sang Giáo Hội nghi lễ tụ lập của người phối ngẫu kia ; nhưng một khi hôn nhân đã đoạn tiêu , người ấy có thể tự do trở lại Giáo Hội Latinh ;

3⁰ con cái của nhũng người nói đến ở 1⁰và2⁰ chưa đủ mười bốn tuổi trọn , cũng như trong một đôi hôn nhân   hỗn hợp, con cái của ở bên Công giáo đã chuyển qua Giáo Hội nghi lễ khác cách hợp pháp; nhưng  khi qua tuổi trên rồi , chúng có thể trở lại Giáo Hội Latinh.

#2. Thói quen lãnh nhận các bí tích theo nghi thức của một Giáo Hội theo nghi lễ tự lập, mặc dầu đã có từ lâu , không đòi hỏi việc ghi danh vào Giáo Hội ấy.

 

CHƯƠNG 2: CÁC  PHÁP NHÂN

Điều 113

#1. Giáo Hội Công Giáo và Tông Toà đều có tư cách pháp nhân, do ý định của Thiên Chúa .

#2. Ngoài các thể nhân, trong Giáo Hội cũng còn có những pháp nhân , nghĩa là đối với  giáo luật , những chủ thể của những nghĩa vụ và quyền lợi tương xứng  với bản chất riêng của họ.

Điều114

#1.Những tập hợp nhân sự hoặc sự vật nhằm một một mục đích phù hợp với sứ mạng của Giáo Hội và vượt trên mục đích của các cá  nhân , được thiết lập thành các pháp nhân, do chính quy định của luật hoặc do nhà chức trách có thẩm quyền  ban các đặc biệt qua sắc lệnh.

#2 Những mục đích được nói đến ở #1 được hiểu là những việc liên quan đến hoạt động đạo đức, tông đồ hay bác ái , hoặc thiêng lie6nghoa85c thế tục.

#3. Nhà chức trách có thẩm quyền của Giáo Hội chỉ nên ban tư cách pháp nhân  cho nhũng tập hợp nhân sự hoặc sự vật đeo đuổi  môt mục đích thật sự hữu ích,và có đủ các phương tiện để đạtđược mục đích đó, sau khi cân nhắc mọi mặt

Điều 115

#1.Các pháp nhân trong Giáo Hội là những tập hợp nhân sự  hoặc là những tập hợp sự vật .

# 2. Một tập hợp nhân sự có thể được thiết lập  khi có ít nhất là ba người ; tập hợp đó có tính cách hiệp đoàn ,nếu các thành viên  ấn định hoạt động của tập hợp bằng cách  đồng tham gia vào việc quyết định chung , dù đồng quyền hành hay không , chiếu theo quy tắc của luật  và của các quy chế ; nếu không , thì tập đó không có tính cách hiệp đoàn .

# 3. Tập hợp sự vật  hay quỹ tự trị , gồm những tài sản hay sự vật hoặc tinh thần hoặc vật chất , chiếu theo quy tắc của luật và của cá quy chế ,được một hoặc nhiều thể nhân hoặc một hiệp đoàn quản trị .

Điều 116

#1. Các pháp nhân công là những tập hợp nhân sự hoặc sự vật được nhà chức trách  có thẩm quyền trong Giáo Hội  thiết lập , để trong những giới hạn  đã được ấn định , họ nhân danh Giáo Hội  chu toàn nhiệm vụ riêng đã được trao cho vì lợi ích chung ,chiếu theo những quy định của luật ; những pháp nhân khác là những pháp nhân tư .

#2.  Các pháp  nhân  công có  tư cách pháp nhân , hoặc do chính luật hoặc do một sắc lệnh  đặc biệt của nhà chức trách  có thẩm quyền ban cách minh nhiên; các pháp nhân tư chỉ có được tư cách này do sắc lệnh đặc biệt  của nhà chức trách  có thẩm quyền ban tư cách  này cách minh nhiên.

Điều 117

Không một tập hợp nhân sự  hay sự vật nào muốn có tư cách pháp nhân  mà có thể có được tư cách ấy, trừ khi quy chế của tập hợp đã được nhà chức trách  có thẩm quyền phê chuẩn.

Điều 118

Những người đại diện pháp nhân công và hành động nhân danh pháp nhân ấy , là những người được luật phổ quát  hay luật địa phương hoặc quy chế riêng  công nhận họ có thẩm quyền này, những người đại diện pháp nhân tư là những người được quy chế trao cho thẩm quyền này.

Điều 119

Đối các hành vi hiệp đoàn , trừ khi luật hay quy chế đã tự liệu cách khác thì:

1⁰ nếu là việc bầu cử , điều gì được đa số tuyệt đối những người hiện diện  đồng ý, thì điều ấy có giá trị pháp luật , miễ n là đa số những người phải được triệu tập đã được hiện  ; sau hai lần bỏ phiếu vô hiệu, phải dồn phiếu cho  hai ứng viên đã được nhiều phiếu nhất , hoặc nếu có  nhiều ứng viên như vậy , thì phải dồn phiếu cho hai ứng viên nhiều tuổi hơn ; sau lần bỏ phiếu thứ ba , nếu các ứng viên có số phiếu ngang nhau, thì ứng viên cao niên nhất  sẽ đắt cử;

2⁰ nếu là các vấn đề khác , điều gì được đa số tuyệt đối những người hiện đồng ý , thì điều ấy có giá trị pháp luật, miễn là đa số những người phải được triệu tập đã hiện diện ; nếu sau hai lần bỏ phiếu bỏ phiếu mà số phiếu ngang nhau , thì vị chủ toạ có thể dùng phiếu của minh để tiêu huỷ sự ngang phiếu đó ;

3⁰ nếu vấn đề liên quan đến tất cả mọi người  cũng như từ người,, thì phải được mọi người chấp thuận.

Điều 120

#1. Pháp nhân tự bản chất là vĩnh viễn ; tuy nhiên, pháp nhân cũng chấm dứt,nếu bị nhà chức trách có thẩm quyền chính thức bãi bỏ , hoặc đã ngưng hoạt động  từ một trăm năm ; pháp nhân tư cũng chấm dứt, nêu chính  hiệp hội bị giải thể  chiếu theo quy chế, hoặc nếu theo sự phán đoán  của nhà chức trách có thẩm quyền , chính quỹ  cũng không còn nữa, chiếu theo quy chế.

#2.Nếu số thành viên của pháp nhân có tính cách hiệp đoàn chỉ còn một người, và nếu tập hợp nhân sự  chiếu theo quy chế vẫn không chấm dứt, thì việc sử dụng mọi quyền của tập hợp thuộc về thành viên ấy.

Điều 121

Nếu nhiều tập hợp nhân sự hoặc sự vật là pháp nhân công sáp nhập lại thành một tập hợp  cũng có tư cách pháp nhân, thì pháp nhân mới này sẽ được thừa hưởng những của cải và những quyền lợi thuộc sản nghiệp riêng của pháp nhân trước; cũng như đảm nhận  những  nghĩa vụ mà pháp nhân trước đã gánh chịu ; nhưng phải tôn trọng ý muốn của những người sánh lập và những người dâng cúng, cũng như những quyền lợi thủ đắc , nhất là trong  việc sử dụng của cải và chu toàn các nghĩa vụ.

Điều 122

Nếu một tập hợp có tư cách pháp nhân công được phân chia thế nào để sáp nhập một phần của tập hợp ấy vào một pháp nhân khác, hoặc để thành lập  một pháp nhân công biệt lập từ phần đượcphân chia ra , thì nhà chức trách có thẩm quyền của Giáo Hội có quyền phân chia , nhưng trước hết phải tôn trọng cả ý muốn của những người sáng lập hay dâng cúng ,cả những quyền lợi thủ đắc,cũng như những quy chế đã được chuẩn nhận , đồng thời phải đích thân hay nhờ người thi hành lo liệu:

1⁰để phân chia những của cải và những quyền lợi  thuộc sản nghie65pnchung có thể phân chia được , cũng như những món nợ và những nghĩa vụ khác, giữa các pháp nhân liên hệ , theo một tỷ lệ hợp tình hợp lý,sau khi đã xét mọi hoàn cảnh và nhu cầu của mỗi bên ;

2⁰để mỗi pháp nhân có quyền sử dụng  và hưởng hoa lợi của  những tài sản chung không thể phân chia được, cũng như có trách nhiệm gánh chịu những nghĩa vụ  gắn liền với những tài sản đó , cũng theo tỷ lệ hợp tình hợp lý sẽ đi7ợc ấn định .

Điều 123

Khi một pháp nhân công chấp dứt , việc sử dụng của cải và những quyền lợi thuộc sản nghiệp , cũng như  những nghĩa vụ của pháp nhân đó ,phải được điều hành  theo luật và các quy chế , nếu luật và các quy chế không nop1i gì hti2 những của cải, quyền lợi  và nghĩa vụ ấy  thuộc về pháp nhân trực tiếp cao hơn, nhưng luôn luôn phải tôn trọng  ý muốn của những người sáng lập hay dâng cúng cũng như những quyền lợi thủ đắc ; khi pháp nhân tư chấm dứt , việc sử dụng những của cải và nghĩa vụ phải được điều hành theo quy chế riêng .

 

ĐỀ MỤC 7: CÁC HÀNH VI PHÁP LÝ

Điều 124

#1. Để được hữu hiệu , một hành vi pháp lý phải do một người có khả năng hành động thự hiện và phải hội đủ những yếu tố cấu thành bản chất của hành vi ấy , cũng  như phải giử  những thể thức và những điều kiện mà luật đòi hỏi để hành vi được hữu hiệu .

#2. Một hành vi pháp lý được thực hiện hợp lệ xét theo các yếu tố bên ngoài , thì được suy đoán là hữu hiệu.

Điều 125

#1. Một hành vi do một người thực hiện thì bạo lực bên ngoài mà không thể chống lại được, thì kể như không có.

#2.Một hành vi được thực hiện ,do sợ hãi nghiêm trọng được gây ra cách bất công , hoặc man trá , thì vẫn hữu hiệu, trừ khi luật đã dữ liệu cách khác , tuy nhiên, hành vi ấy có thể  bị  huỷ bỏ do bản án của thẩm phán , hoặc thỉnh cầu của đương sự bị thiệt hại , hay của những người thừa kế  người ấy chiếu theo luật , hoặc chiếu theo chức vụ.

Điều 126

Một hành vi được thực hiện  do không biết hoặc do lầm lẫn về yếu tố cấu thành  bản chất của hành vi , hoặc về điều kiện tất yếu , thì vô giá trị ; ngoài các trường hợp ấy, hành vi vẫn có giá trị, trừ luật đã dự liệu cách khác; tuy nhiên ,hành vi được thực hiện do không biết hoặc do lầm lẫn có thể sinh ra tố quyền bãi tiêu chiến theo quy tắc của luật.

Điều 127

Khi luật ấn định rằng, thể thực hiện các hành vi , Bề Trên cần có sự ưng thuận hay ý kiến của một hiệp đoàn hoặc của một nhóm người  đó phải được triệu tập  chiếu theo quy tắc của điều 166, trừ khi luật địa phương hay luật riêng đã dự liệu cách khác trong trường hợp chỉ cần hỏi ý kiến ; nhưng để các hành vi được hữu hiệu , Bề Trên cần phải có sự đồng ý của đa số tuyệt đối những người hiện diện hoặc phải hỏi ý kiến của mọi người .

#2.Khi  luật ấn định rằng , để thực hiện các hành  vi , Bề Trên cần có sự ưng thuận hay ý kiến của một số người ,xét như từng cá nhân .

1⁰nếu luật đòi hỏi có sự ưng thuận , thì hành vi sẽ vô hiệu , khi Bề Trên không có sự ưng thuận của họ, hoặc hành động trái ý họ hay trái ý một người nào trong họ

2⁰nếu luật đòi hỏi ý kiến , thì hành vi sẽ vô hiệu, khi Bề Trên không bàn hỏi với họ ; mặc dầu không buộc  theo ý kiến của họ, ngay cả khi họ nhất trí , nhưng nếu không có lý do nào mạnh hơn theo thẩm định của mình , thì Bề Trên  không nên làm trái ý kiến của họ , nhất là khi họ nhất trí.

#3.Tất những người mà luật đòi phải có sự ưng thuận hay phải cho ý kiến đều có nghĩa vụ bài tỏ ý kiến  của họ một cách thành thật , và nếu tầm quan trọng của sự việc đòi hỏi , họ phải cẩn thận giữ bí mật ,là nghĩa vụ mà Bề Trên có 1 thể đòi hỏi họ.

Điều 128

Bất cứ ai gây ra một thiệt hại cho người khác cách bất hợp pháp bằng một hành vi  pháp lý hay bằng một hành vi nào khác được thực hiện với sự man trá hay lầm lẫn, thì buộc phải bồi thường thiệt hại đã gây ra